Lumuha ka, aking Bayan; buong lungkot mong iluha
Ang kawawang kapalaran ng lupain mong kawawa:
Ang bandilang sagisag mo?y lukob ng dayong bandila,
Pati wikang minana mo?y busabos ng ibang wika,
Ganito ring araw nang agawan ka ng laya,
Labintatlo ng Agosto nang saklutin ang Maynila,

Lumuha ka, habang sila ay palalong nagdiriwang,
Sa libingan ng maliit, ang malaki?y may libingan;
Katulad mo ay si Huli, naaliping bayad-utang,
Katulad mo ay si Sisa, binaliw ng kahirapan;
Walang lakas na magtanggol, walang tapang na lumaban,
Tumataghoy, kung paslangin; tumatangis, kung nakawan!

Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop
Na sa iyo?y pampahirap, sa banyaga?y pampalusog:
Ang lahat mong kayamana?y kamal-kamal na naubos,
Ang lahat mong kalayaa?y sabay-sabay na natapos;
Masdan mo ang iyong lupa, dayong hukbo?y nakatanod,
Masdan mo ang iyong dagat, dayong bapor, nasa laot!

Lumuha ka kung sa puso ay nagmaliw na ang layon,
Kung ang araw sa langit mo ay lagi nang dapithapon,
Kung ang alon sa dagat mo ay ayaw nang magdaluyong,
Kung ang bulkan sa dibdib mo ay hindi man umuungol,
Kung wala nang maglalamay sa gabi ng pagbabangon,
Lumuha ka nang lumuha?t ang laya mo?y nakaburol.

May araw ding ang luha mo?y masasaid, matutuyo,
May araw ding di na luha sa mata mong namumugto
Ang dadaloy, kundi apoy, at apoy na kulay dugo,
Samantalang ang dugo mo ay aserong kumukulo;
Sisigaw kang buong giting sa liyab ng libong sulo
At ang lumang tanikala?y lalagutin mo ng punglo

May isang dalagang maganda’t marilag,
Lahat nang naisi’y natatamong lahat;
Subalit ng minsang limutin ng liyag,
Ay lason ang kanyang nagging pahimakas.

May isang lalaking marunong at bantog,
Halos pati langit kanyang naaabot;
Ngunit nang bumagsak sa pagkakatampok,
Sa sariling buhay, punlo ang lumagot.

May isang pulubing singhirap ng daga,
Kung ‘di makalimos, tutong man ay wala;
Kapit-tuko pa rin sa buhay na dusta,
Gayong usad-uod sa pagdaralita.

May isang matandang mistula nang pagong,
Hindi kayang dalhin ang bigat ng taon;
Tuwing magdarasal sa Mahal na Poon,
Mahabang buhay pa ang ibinubulong.

Kabalintunaan ang buhay sa mundo,
Paru-paro’y halos mamatay sa bango;
Ngunit sa libingan, sa tuntungang bato,
Namumulaklak pa ang kawawang damo.

May buhay na ilang ang nakakawangki,
malawak ay tigang sa anumang binhi;
may buhay na tulad ng kanaryong munti,
matamis ang awit sa bawat sandali.

Isang katanungang mahirap sagutin,
nanggalingsa wala’t saw ala hihimpil;
subali’t may taong buhay nga’y patay din
at may di magawang patayin ng libing.

Karaniwang tao ay buhay-alimang,
ngunit magiting ding nagsasapalaran;
binibigyang-mat’wid na ang asong buhay,
higit na mabuti kasya haring patay.

Madaling isilang ang tao sa mundo,
madalingmabuhay ang masmang damo;
subalit ang laging bilin ng nuno ko
“Atong, sikapin mong ika’y maging tao.”

Isang Dipang Langit

Ikinulong ako sa kutang malupit:
bato, bakal, punlo, balasik ng bantay;
lubos na tiwalag sa buong daigdig
at inaring kahit buhay man ay patay.

Sa munting dungawan, tanging abot-malas
ay sandipang langit na puno ng luha,
maramot na birang ng pusong may sugat,
watawat ng aking pagkapariwara.

Sintalim ng kidlat ang mata ng tanod,
sa pintong may susi’t walang makalapit;
sigaw ng bilanggo sa katabing moog,
anaki’y atungal ng hayop sa yungib.

Ang maghapo’y tila isang tanikala
na kala-kaladkad ng paang madugo
ang buong magdamag ay kulambong luksa
ng kabaong waring lungga ng bilanggo.

Kung minsa’y magdaan ang payak na yabag,
kawil ng kadena ang kumakalanding;
sa maputlang araw saglit ibibilad,
sanlibong aninong iniluwa ng dilim.

Kung minsan, ang gabi’y biglang magulantang
sa hudyat – may takas! – at asod ng punlo;
kung minsa’y tumangis ang lumang batingaw,
sa bitayang moog, may naghihingalo.

At ito ang tanging daigdig ko ngayon –
bilangguang mandi’y libingan ng buhay;
sampu, dalawampu, at lahat ng taon
ng buong buhay ko’y dito mapipigtal.

Nguni’t yaring diwa’y walang takot-hirap
at batis pa rin itong aking puso:
piita’y bahagi ng pakikilamas,
mapiit ay tanda ng di pagsuko.

Ang tao’t Bathala ay di natutulog
at di habang araw ang api ay api,
tanang paniniil ay may pagtutuos,
habang may Bastilya’y may bayang gaganti.

At bukas, diyan din, aking matatanaw
sa sandipang langit na wala nang luha,
sisikat ang gintong araw ng tagumpay…
layang sasalubong ako sa paglaya!