“Ginoong Punongkahoy, ikaw ba’y maligaya?” tanong ng anghel.

“Hindi,” ang sagot sa tinig na walang sigla, “sapagkat ako’y walang bulaklak.”

Ang anghel ay nagpunta sa bulaklak upang magsiyasat. “Binibining Bulaklak, ikaw ba’y maligaya sa iyong paligid?”

“Hindi ako maligaya sapagkat wala akong halimuyak. Masdan mo ang gardenia sa banda roon. Siya’y umuugoy sa amihan. Ang kanyang bango na taboy ng hangin ay kahali-halina!”

Ang anghel ay nagpunta sa gardenia upang mabatid ang damdamin nito. “Ano ang masasabi mo sa iyong halimuyak?”

“Ako’y hindi nasisiyahan. Wala akong bunga. Naiinggit ako sa saging! Iyon, siya’y natatanaw ko. Ang kanyang mga piling ay hinog na!”

Ang anghel ay lumapit sa saging, nag magandang-araw at nagtanong, “Ginoong Saging, kumusta? Ikaw ba’y nasisiyahan sa iyong sarili?”

“Hindi. Ang aking katawan ay mahina, hindi matibay na tulad ng sa narra! Pag malakas ang hangin lalo’t may bagyo, ako’y nababali! Nais ko sanang matulad sa narra!”

Nagpunta ang anghel sa narra at nagtanong, “Anong palagay mo sa iyong matibay na puno?”

“Sa ganang akin, gusto ko pa ang isang damo! Ang kanyang mga dahon ay matutulis. Ang mga ito’y nagsisilbing proteksiyon!” pakli ng narra.

Ang anghel ay nagpunta sa damo. “Kumusta ka ? Ano ang nanaisin mo para sa iyong sarili?”

“Masaya ako !” sagot ng damo . “Ayaw kong mamumulaklak. Walang kwenta ang bunga. Ayaw ko rin ng matibay na puno. Gusto ko’y ako’y ako… hindi nananaghili kaninuman pagkat maligaya!”

*nananaghili– naninibugho, naiinggit

Ang kinagigiliwang Juan ng Katagalugan ay may katumbas sa mga Maranaw – si Pilandok.Si Pilandok ay nahatulang ikulong sa isang kulungang bakal at itapon sa dagat dahil sa isang pagkakasalang kanyang ginawa. Pagkalipas ng ilang araw, ang Sultan ay nanggilalas nang makita si Pilandok sa kanyang harapan na nakasuot ng magarang kasuotan ng Sultan. Nakasukbit sa kanyang baywang ang isang kumikislap na ginintuang tabak.” Hindi ba’t itinapon ka na sa dagat?” nagtatakang tanong ng sultan kay Pilandok. “Siya pong tunay, mahal na Sultan,” ang magalang na tugon ni Pilandok. “Paanong nangyaring ikaw ay nasa harap ko at nakadamit nang magara? Dapat ay patay ka na ngayon,” ang wika ng Sultan.”Hindi po ako namatay, mahal na Sultan sapagkat nakita ko po ang aking mga ninuno sa ilalim ng dagat nang ako’y sumapit doon. Sila po ang nagbigay sa akin ng kayamanan. Sino po ang magnanais na mamatay sa isang kahariang masagana sa lahat ng bagay?” ang paliwanag ni Pilandok. “Marahil ay nasisiraan ka ng bait,” ang sabi ng ayaw maniwalang Sultan. “Nalalaman ng lahat na walang kaharian sa ilalim ng dagat. “Kasinungalingan po iyan! Bakit po naririto ako ngayon? Ako na ipinatapon ninyo sa gitna ng dagat. Ako na ikinulong pa ninyo sa hawla ay naririto ngayon at kausap ninyo,” ang paliwanag ni Pilandok. “May kaharian po sa ilalim ng dagat at ang tanging paraan sa pagtungo roon ay ang pagkulong sa hawla at itapon sa gitna ng dagat. Ako po’y aalis na at marahil ay hinihintay na ako ng aking mga kamag-anak.” Umakmang aalis na si Pilandok.”Hintay,” sansala ng Sultan kay Pilandok. “Isama mo ako at nais kong makita ang aking mga ninuno, ang Sultan ng mga Sultan at ang iba ko pang kamag-anak.”Tatawagin na sana ng sultan ang mga kawal ngunit pinigil siya ni Pilandok at pinagsabihang walang dapat makaalam ng bagay na iyon. Dapat daw ay mag-isang pupunta roon ang sultan saloob ng isang hawla.
“Kung gayon ay ilagay mo ko sa loob ng hawla at itapon mo ako sa gitna ng dagat,” ang sabi ng Sultan. “Sino po ang mamumuno sa kaharian sa inyong pag-alis?” ang tanong ni Pilandok.”Kapag nalaman po ng iba ang tungkol sa sinabi ko sa inyong kaharian sa ilalim ng dagat ay magnanais silang magtungo rin doon. Sandaling nag-isip ang Sultan at nakangiting nagwika, “Gagawin kitang pansamantalang Sultan, Pilandok. Mag-iiwan ako ngayon din ng isang kautusang ikaw ang pansamantalang hahalili sa akin.” “Hintay, mahal na Sultan,” ang pigil ni Pilandok. “Hindi po ito dapat mlaman ng inyong mga ministro.””Ano ang nararapat kong gawin?” ang usisa ng Sultan. “Ililihim po natin ang bagay na ito.Basta’t ipagkaloob ninyo sa akin ang inyong korona, singsing at espada. Pag nakita ang mga ito ng inyong kabig ay susundin nila ako,” ang tugon ni Pilandok. Pumayag naman ang Sultan. Ibinigay na lahat kay Pilandok anghinihingi at isinakay sa isang bangka. Pagdating sa gitna ng dagat ay inihagis ang hawlang kinalululanan ng sultan. Kaagad lumubog ang hawla at namatay ang Sultan. Mula noon si Pilandok na ang naging Sultan.

“Mabuti pa sila, nakikita ang masayang paligid. Heto ako, nakakarinig ng awit at tawanan pero hindi naman nakikita ang katuwaan.”Naulinigan ngmakapangyarihang Ada ang himutok ng Buto.

“Gusto kong maging maligaya ka. May kahilingan ka ba?”

“Ayoko pong nakakulong sa madilim na lugar na kinalalagyan ko. Naiinggit ako sa ibang hayop at halaman na tuwang-tuwa kapag may handaan sa kagubatan. Nakakasama sila sa pagsasaya. Hindi lang nila naririnig kundi nakikita pa ang katuwaan ng lahat. Maawa kayo, mahal na Ada. Gawan ninyo ng paraang makalabas po sana ako sa pagkakakulong ko sa loob ng prutas na ito.”

Naantig ang maawaing damdamin ng mahal na Ada. Iwinasiwas nito ang nagniningning na pananglaw. Sa isang iglap ay nakalabas sa madilim na kulungan ang Buto. Masayang-masayang napanood ng Buto ng Kasoy ang sayawan, kantahan, at pagkakatuwaan ng mga hayop at halaman. Hatinggabi na nang iwasiwas na muli ng butihing Ada ang kaniyang makinang na pananglaw. Hudyat iyon ng pamamahinga. Pinatay na ng mga Alitaptap ang parol nila. Nalungkot ang Buto nang dumilim na ang paligid. Nahahalinhan ng takot at lungkot nang kumulog at kumidlat. Napansin ng Buto na nagsipagtago ang mga hayop sa mga kuweba.

Unang bahagi:

photo from http://noriko-blackrose13.deviantart.com/art/Ibong-Adarna-169177573

Virgeng Ináng mariquit
Emperadora sa Langit,
tulungan po yaring isip
matutong macapagsulit.

Sa aua mo po’t, talaga
Vírgeng ualang macapára,
acong hamac na oveja
hulugan nang iyong gracia.

Dila co’i iyóng talasan
pauiin ang cagarilán,
at nang mangyaring maturan
ang munting ipagsasaysay.

At sa tanang nangarito
nalilimping auditorio,
sumandaling dinguin ninyo
ang sasabihing corrido.

Na ang sabi sa historia
nang panahong una-una,
sa mundo’i nabubuhay pa
yaong daquilang monarca.

At ang caniyang esposa
yaong mariquit, na reina,
ang pangala’t bansag niya
ay si doña Valeriana.

Itong hari cong tinuran
si don Fernando ang ngalan
ang caniyang tinubuan
ang Berbaniang caharian.

Ang haring sinabi co na
ay may tatlóng anác sila,
tuturan co’t ibabadyá
nang inyo ngang maquilala.

Si don Pedro ang panganay
na anác nang haring mahal,
at ang icalaua naman
si don Diego ang pangalan.

Ang icatlo’i, si don Juan
ito’i siyang bunsong tunay,
parang Arao na sumilang
sa Berbaniang caharian.

Ito’i, lalong mahal baga
sa capatid na dalaua,
salang malingat sa mata
nang caniyang haring amá.

Para-parang nag-aaral
ang manga anác na mahal,
malaqui ang catouaan
nang hari nilang magulang.

Ay ano’i, nang matuto na
yaong tatlóng anác niya,
ay tinauag capagdaca
nitong daquilang monarca.

Lumapit na capagcuan
ang tatlóng príncipeng mahal,
cordero’i, siyang cabagay
nag-aantay pag-utusan.

Anáng hari ay ganitó
caya co tinauag cayó,
dito sa itatanong co
ay sabihin ang totoó.

Linoob nang Dios Amá
na cayo’i, nangatuto na,
mili cayó sa dalaua
magpare ó magcorona.

Ang sagót nila at saysay
sa hari nilang magulang,
capua ibig magtangan
nang corona’t, cetrong mahal.

Nang itó ay maringig na
nang haring canilang amá,
pinaturuan na sila
na humauac nang espada.

Sa Dios na calooban
sa canilang pag-aaral,
di nalao’i, natutuhan
ang sa armas ay pagtangan.

Ito’i, lisanin co muna
yaong pagcatuto nila,
at ang aquing ipagbadyá
itong daquilang monarca.

Nang isang gabing tahimic
itong hari’i, na-iidlip,
capagdaca’i, nanaguinip
sa hihigán niyang banig.

At ang bungang panaguimpan
nitong hari cong tinuran,
ang anác na si don Juan
pinag lilo at pinatay.

Ang dalauang tampalasang
sa caniya ay pumatáy,
inihulog at iniuan
sa balón na calaliman.

Sa pananaguinip bagá
nitong mahal na monarca,
nagbangon capagcaraca
sa hihigán niyang cama.

At hindi nanga na-idlip
sa malaqui niyang hapis,
sa hirap na masasapit
niyong bunsong ini-ibig.

Ito ang niyang dahilán
nang sa bungang panaguimpan
tuloy ipinagcaramdam
at sa banig ay naratay.

Nagpatauag nanga rito
marurunong na médico,
dili masabi cun anó
ang saquit nang haring itó.

Sa gayong carami bagá
medicong tinauag nila,
ay ualang macapagbadyá
sa saquít na dinadalá.

Ay mayroon namang isá
na bagong cararating pa,
siyang nagpahayag bagá
saquit nang bunying alteza.

Ang damdam mo haring mahal
ay galing sa panaguimpán,
sa iyo’i, aquing tuturan
ang iyo pong cagamutan.

May isang ibong maganda
ang pangalan ay Adarna,
cun marinig mong magcantá
ang saquít mo’i, guiguinhaua.

Sa Tabor na cabunducan
ang siyang quinalalaguian,
cahoy na hinahapunan
Piedras Platas ang pangalan.

Cun arao ay uala roon
itong encantadang ibon,
sa iba sumasalilong
at nagpapaui nang gutom.

Cun gabing catahimican
ualang malay ang sino man,
ay siyang pag-oui lamang
sa Tabor na cabunducan.

Cayá mahal na monarca
yao’i, siyang ipacuha,
gagaling pong ualang sala
ang saquít mong dinadalá.

Nang sa haring mapaquingan
ang caniyang cagamutan,
capagdaca’i, inutusan
ang anác niyang panganay.

Si D. Pedro’i, tumalima
sa utos nang haring amá,
iguinayác capagdaca
cabayong sasac-yán niya.

Ikalawang bahagi:

Yao nanga’t, lumacad na
cabunducan ang pinuntá,
at hahanaping talagá,
mahal na ibong Adarna.

Mahiguit na tatlong buan
paglacad niya sa párang,
at hindi nga maalaman
ang Tabor na cabunducan.

May dinatnang landás siya
mataas na pasalungá,
tumahan capagcaraca
itong príncipeng masiglá.

Sa masamáng capalaran
sa Dios na calooban,
nang dumating sa ibabao
cabayo niya’i, namatáy.

Di anong magagaua pa
uala nang masac-yán siya,
ang bastimento’i, quinuha
at lumacad capagdaca.

Sa Dios na calooban
na sa tanong bininyagan,
dumating siyang mahusay
sa Tabor na cabunducan.

May cahoy siyang naquita
na tantong caaya-aya,
sa caagapay na ibá
siyang tangi sa lahat na.

Ang daho’i, sacdal nang inam
para-parang cumiquinang,
diamante’i, siyang cabagay
sa mata’i, nacasisilao.

Ang naisipan nga niya
sa loob at ala-ala,
doon na tumiguil bagá
itong príncipeng masiglá.

Ang nasoc sa calooban
ang cahoy na ito’i, siyang
marahil hinahapunan
nang ibong cong pinag-lacbay.

Ay ano’i, nang gagabi na
ang Arao ay lulubóg na,
madláng ibo’i, narito na
at manga cauan ang ibá.

Sa gayóng daming nagdaan
ualang dumápo isa man,
naguló ang gunam-gunam
nitong príncipeng timtiman.

Ganitong diquit na cahoy
ualáng ibong humahapon,
aco’i, dito nalingatong
paghihintay cong malaon.

Ang nasoc sa ala-ala
sa loob niyang mag-isá,
ang siya ay magpahingá
at búcas lumacad siya.

Humilig nanga’t, sumandal
doon sa cahoy na mahal,
sa malaquing capaguran
siya’i, tambing nagulaylay.

Ay ano’i, nang tahimic na
ang gabí ay lumalim na,
siya nangang pagdating na
niyong ibong encantada.

Dumapo na siyang agad
sa cahoy na Piedras Platás,
balahibo ay nangulág
pinalitán niyang agad.

At capagdaca’i, nagcantá
itong ibong encantada,
ang tinig ay sabihin pa
tantong caliga-ligaya.

Ang príncipe ay hindi na
nacaringig nang pagcantá,
pagtúlog ay sabihin pa
himbing na ualang capara.

Ang sa ibong ugali na
cun matapos na magcantá,
ay siyang pag-táe niya
at matutulog pagdaca.

Sa masamáng capalaran
ang príncipe’i, natai-an,
ay naguing bató ngang tunay
ang catauan niyang mahal.

Di anong magágaua pa
nang siya’i, maguing bató na,
paghihintay sabihin pa
nang haring caniyang amá.

Ikatlong bahagi:

At nang maguing isang-taon na
hindi dumarating bagá,
inutusan capagdaca
si don Diegong pangalauá.

Sumunód at di sumuay
sa hari niyang magulang,
iguinayác capagcuan
cabayo niyang sasac-yán.

Pagca-handa’i, lumacad na
cabunducan ang tinumpá,
at hahanapin nga niya
ang bunying ibong Adarna.

Mahiguit sa limang buan
nag-lacad niya sa párang,
hindi naman maalaman
ang Tabor na cabunducan.

Nang siya ay dumating na,
sa daan na pasalunga,
nagtuloy at umahon na
itong príncipeng masiglá.

Sa masamáng capalaran
nang dumating sa ibabao,
nabual nanga’t, namatay
ang cabayong sinasac-yán.

Di anong magagaua pa
sa cabayong namatay na,
ang báon niya’i, quinuha
at lumacad capagdaca.

Nang siya’i, dumating naman
sa Tabor na cabunducan,
may cahoy siyang dinatnan
diquít ay di ano lamang.

Nang caniyang mapagmalas
ang cahoy Piedras Platas,
ang dahon ay cumiquintáb
diquít ay ualang catulad.

Ang nasoc sa ala-ala
nitong príncipeng magandá,
cahoy na caaya-aya
hapunán niyong Adarna.

Sa puno nang cahoy baga
may bató siyang naquita,
cristal ang siyang capara
nacauiuili sa matá.

Doon niya napagmalas
ang cahoy na Piedras Platas
ang balát ay guintóng uagás
anaqui’i, may piedrerías.

Sa toua niya’t, ligaya
sa cahoy niyang naquita,
oras nang á las cinco na
madlang ibo’i, nagdaan na.

Sa gayong daming nagdaan
manga ibong cauan-cauan,
ualang dumapo isa man
sa cahoy niyang namasdan.

Ganitong diquit na cahoy
ualang ibong humahapon,
ito’i, di co mapagnoynoy
cahalimbaua co’i, ulól.

Ang cahoy na caagapay
mayroong ibong nagdaan,
ito’i, siyang tangi lamang
bucód na hindi dapuan.

Cahit anong casapitan
ay hindi co tutugutan,
na cun anong cabagayán
sa cahoy na gaua’t, laláng.

Ay ano’i, nang lumalim na
ang gabí ay tahimic na,
doon sa batóng naquita
ay nangublí capagdaca.

Ay ano’i, caalam-alam
sa caniyang paghihintay,
siya na nganing pagdatál
nang ibong Adarnang mahal.

Dumapo na nganing agád
sa cahoy na Piedras Platas,
at naghusay nangang caguiat
balahibong sadyang dilág.

ang sa ibong cariquitan,
icao ngayo’i, pasasaan
na di sa aquin nang camay.

Ay nang macapaghusay na
itong ibong encantada,
ay siya nangang pagcantá
tantong caliga-ligaya.

Sa príncipenapaquingan
ang voces na sadyang inam,
capagdaca’i, nagulay-lay
sa caniyang pagcasandal.

Sino cayang di maidlip
sa gayong tinig nang voces,
cun marinig nang may saquít
ay gagaling siyang pilit.

Macapitong hintó bagá,
ang caniyang pagcacantá,
pitó naman ang hichura
balahibong maquiquita.

Nang matapos nganing lahat
yaong pitóng pagcocoplas,
ay tumáe namang agad
itong ibong sadyang dilág.

Sa casam-ang capalaran
si don Diego ay natai-an,
ay naguing bató rin naman
cay don Pedro’i, naagapay.

Di anong magagaua pa
nang siya’i, maguing bató na,
paghihintay sabihin pa
nang haring caniyang amá.

Ikaapat na bahagi:

Hindi niya mautusan
ang anác na si don Juan,
at di ibig mahiualay
cahit susumandalí man.

Si don Jua’i, naghihintay
na siya ay pag-utusan,
aayao tauaguin naman
nang hari niyang magulang.

Siya nanga’i, nagcusa na
dumulog sa haring amá,
nag-uica capagcaraca
nang ganitong parirala,

Aco po’i, pahintulutan
nang haring aquing magulang,
aco ang quiquita naman
nang iyo pong cagamutan.

Ngayon ay tatlóng taón na
hindi dumarating bagá,
ang capatid cong dalaua
saquít mo po’i, malubha na.

Ang sagót nang haring mahal
bunsóng anác co don Juan
cun icao ay mahiualay
lalo co pang camatayan.

Mapait sa puso’t, dibdib
iyang gayác mo’t, pag-alís,
hininga co’i, mapapatid
cun icao’i, di co masilip.

Isinagót ni don Juan
ó haring aquing magulang,
sa loob co po’i, masucal
mamasdan quitang may damdam.

Cundi mo pahintulutan
ang aquing pagpapaalam,
ay di mo mamamalayan
ang pag-alis co’t, pagpanao.

Sa uinicang ito naman
ang hari ay natiguilan,
at segurong magtatanan
ang príncipeng si don Juan.

Lumuhod na capagdaca
sa haráp nang haring amá,
bendición po’i, igauad na
siya cong maguing sandata.

Capagdaca’i, guinauaran
at siya’i, binendicionan,
at sa reinang iná naman
ay lumuhód capagcuan.

Ay ano’i, nang matapos na
na mabendicionan siya,
ay nagtindig capagdaca
itong príncipeng masiglá.

Ang despensa ay binucsán
nuha nang limang tinapay,
siyang babaunin lamang
sa talagang parurunan.

Di sumacay sa cabayo
nag-lacad nangang totoo,
ang príncipe nganing itó
cabunducan ang tinungo.

Doon sa paglacad niya
ualang tauong naquiquita,
paratí sa ala-ala
ang Vírgen Santa María.

Cung mahustong isang buan
paglacad niya sa parang,
ay siyang pagcain lamang
nang isang baong tinapay.

Sa isang buan ang isa
nang pagcaing muli niya,
parang nagpepenitencia
nang sa ibon ay pagquita.

Madai’t, salita naman
at di co na pahabaan,
ay naguing apat na buan
pag-lacad niya sa parang.

Sa aua nang Vírgen Iná
cay don Juan de Berbania,
ay dumating capagdaca
sa daan na pasalunga.

Nang sa príncipeng matignan
taas niyong cabunducan,
lumuhód siya’t, nagdasál
sa Vírgeng Ináng marangal.

Aco’i, iyong caauaan
Vírgeng calinis-linisan,
at aquin ding matagalán
itong mataas na daan.

Nang siya’i, matapos naman
pagtauag sa Vírgeng mahal,
nuha nang isang tinapay
at cumain capagcuan.

Sa limang tinapay bagá
na baon niyang talaga,
iisa na ang natira
na pangpauing gutom niya.

Nang matapos nang pagcain
sumalunga siyang tambing,
sa aua nang Ináng Vírgeng
ualang hirap na dinating.

Nang dumating sa ibabao
ang príncipeng si don Juan,
doo’i, caniyang dinatnán
isang leprosong sugatán.

Anitong leproso’t, badyá
maguinoó po aniya,
na cun may baon cang dalá
aco po’i, limosán mo na.

Sa Dios po alang-alang
aco’i, iyong cahabagán,
cun gumaling ang catauan
ay aquin ding babayaran.

Isinagot ni don Juan
aco nga’i, mayroong taglay,
natirang isang tinapay
na aquing baon sa daan.

Dinucot na capagdaca
yaong tinapay na isa,
caniyang ibinigay na
sa leproso na naquita.

Anitong matanda’t, saysay
pasasaan ca don Juan,
sabihin mo’t, iyong turan
ang layon mo’t, iyong pacay.

Anang príncipe at badyá
ganito po’i, maquinig ca,
sasabihin cong lahat na
ang sadya cong quiniquita.

Ang ama co’i, may damdam
sa banig ay nararatay,
ang ibong Adarna lamang
ang caniyang cagamutan.

Bucód dito ang isa pa
ngayon ay tatlóng taón na,
na hindi co naquiquita
ang capatid cong dalauá.

Anitong leproso bagá
don Juan maghihirap ca,
at sa pagca’t, encantada
yaon ngang ibong Adarna.

Nguni’t, ngayon ang bilin co
ay itanim sa pusó mo.
at nang hindi sapitin mo
na icáo ay maguing bató.

Sa iyong paglalacad diyan
ay may cahoy na daratnan,
diquít ay di ano lamang
cauili-uiling titigan.

Doo’, huag tumiguil ca
na sa cariquitan niya,
totoong ualang pagsala
don Jua’i, mamamatay ca.

Sa ibaba’i, tumanao ca
may bahay cang maquiquita
ang magtuturo ay siya
doon sa ibong Adarna.

Yaring limos mong tinapay
ay cunin mo na don Juan,
nang may canin ca sa daan
sa láyo nang paroroonan.

Anitong príncipe’t, badyá
ugali pagcabata na,
na cun mailimos co na
ay di co na quinucuha.

Pinipilit na ibigay
ang limos niyang tinapay,
umalis na si don Juan
siya’i, hindi pinaquingan.

Sa mahusay na pag-lacad
nitóng príncipeng marilág,
sumapit siyang liualas
sa cahoy na Piedras Platas.

Nang maquita ni don Juan
yaong cahoy na malabay,
loob niya’i, natiguilan
sa gayon ngang cariquitan.

Naualá sa ala-ala
yaóng bilin sa caniya,
parang naencanto siya
sa cahoy niyang naquita.

Sa caniyang pagmamalas
sa dahong nagsisiquintáb,
gayon din naman ang lahat
na anaqui’i, guintóng uagás.

Ay ano’i, caguinsa-guinsá
na sa panonoód niya,
ay parang pinucao bagá
ang caniyang ala-ala.

Tinutóp nanga ang noó
at nag uica nang ganito,
abá at nalimutan co
yaóng bilin nang leproso.

Sa ibabá’i, tumingin siya
ay may bahay ngang naquita,
lumacad na capagdaca
itóng príncipeng masiglá.

Nang dumating sa hagdanan
napatano capagconan,
capagdaca ay dumungao
isang ermitañong mahal.

Pinapanhic na sa bahay
ang príncipeng si don Juan,
at ang ermitaño naman
ang pagcai’i, inilagay.

Umupo na sa lamesa
nagsalo silang dalaua,
ay sa príncipeng naquita
tinapay na limos niya.

At nag-uica capagdaca
sa loob niyang mag-isa,
itong tinapay cong dalá
ay baquit narito baga.

Yaóng aquing linimosán
leprosong gagapang-gapang,
sacá dito’i, ibá naman
ermitaño ang may tangan.

Ngayo’i, hindi maisip co
sa Dios itong secreto,
anaqui’i, si Jesucristo
ang mahal na ermitaño.

Nang matapos ang pagcain
ermitaño ay nagturing,
don Jua’i, iyong sabihin
cun anong sadyá sa aquin.

Isinagot ni don Juan
sa ermitañong marangal,
gayon po’i, iyong paquingan
at aquing ipagsasaysay.

Ang sadyá co po aniya
dahil sa ibong Adarna,
igagamót na talagá
sa hari pong aquing amá.

Ang sagot nang ermitaño
don Juan iyang hanap mo,
maghihirap cang totoo
at ang ibo’i, encantado.

Isinagót niya naman
cahit aquing icamatáy,
ituro mo po ang lugar
at aquing paroroonan.

Ang sagot nang ermitaño
don Jua’i, maquiquita co,
na cun bagá nga totoó
ang pagsunód sa amá mo.

Ang cahoy mong naraanan
cauili-uiling pagmasdan,
yaon ang siyang hapunán
nang ibon mong pinapacay.

Na cun siya’i, dumating na
sa cahoy ay magcacantá,
at ang gabi’i, malalim na
ualang malay cahit isá.

At cun yao’i, matapos na
nang caniyang pagcacantá,
pitó naman ang hichura
balahibong maquiquita.

Ay nang iyong matagalán
pitóng cantang maiinam,
quita ngayon ay bibiguian
nang maguiguing cagamutan.

Naito at iyong cuha
pitóng dayap at navaja,
ito’i, siyang gamót bagá
na sa ibong encantada.

Balang isang cantá naman
ang catauan mo’i, sugatan,
at sa dayap iyong pigán
nang di mo macatulugan.

At cun ito’i, matapos na
nang macapitóng pagcantá,
ay siyang pagtáe niya
don Juan ay umilag ca.

Capag icao’i, tinamaan
nang táe nang ibong hirang,
maguiguing bató cang tunay
doon ca na mamamatáy.

Naito’i, cunin mo naman
ang cintas na guintong lantay,
pagca-hauac ay talian
at gapusin mong matibay.

Caya bunsó hayo ca na
at ang gabi’i, malalim na,
at malapit nanga bagá
dumating yaóng Adarna.

Ikalimang bahagi:

Yáo nanga si don Juan
sa Tabor na cabunducan,
at caniyang aabangan
ang ibong pinag-lalacbay.

Nang siya’i, dumating na
sa puno nang cahoy bagá
doon na hinintay niya
yaon ngang ibong Adarna.

Ay ano’i, caalam-alam
sa caniyang ipaghihintay,
ay siyang pagdating naman
niyaong ibong sadyang mahal.

Capagdaca ay naghusay
balahibo sa catauan,
ang cantá’i, pinag-iinam
cauili-uiling paquingan.

Naghusay namang mulí pa
itong ibong encantada,
umulit siyang nagcantá
tantong caliga-ligaya.

Nang sa príncipeng marinig
yaóng matinig na voces,
ay doon sa pagca-tindig
tila siya’i, maiidlip.

Quinuha na capagdaca
ang dala niyang navaja,
at caniyang hiniua na
ang caliuang camay niya.

Saca pinigán nang dáyap
nitong príncipeng marilág,
cun ang ibon ay magcoplas
ay nauaualá ang antác.

Di co na ipagsasaysay
pitóng cantáng maiinam,
at ang aquin namang turan
sa príncipeng cahirapan.

Pitóng cantá’i, nang mautás
nitong ibong sacdal dilág,
pitó rin naman ang hilas
cay don Juang naguing sugat.

Ay ano’i, nang matapos na
ang caniyang pagcacantá,
ay tumáe capagdaca
ito ngang ibong Adarna.

Ang príncipeng si don Juan
inailag ang catauán,
hindí siya tinamaan
para nang unang nagdaan.

Siya nangang pagtúlog na
nitong ibong encantada,
ang pacpac ay nacabucá
dilát ang dalauang matá.

Nang sa príncipeng matátap
nagtahan nang pagcocoplas,
umac-yat na siyang agad
sa cahoy na Piedras Platas.

Nang caniya ngang maquita
ang pacpac ay nacabucá,
dilát ang dalauang mata
nilapitang capagdaca.

Agad niyang sinungabán
sa paa’i, agad tinangnan,
guinapos niyang matibay
nang cintas na guintong lantáy.

Ikaanim na bahagi:

At bumabá nanga rito
ang príncipeng sinabi co,
itong ibong encantado
dinalá, sa ermitaño.

Sa ermitañong quinuha
mahal na ibong Adarna,
inilagay nanga niya
sa mariquit na jaula.

Ang uica nang ermitaño
itong bangá ay dalhin mo,
madalí ca at sundin mo
ang ipinag-úutos co.

Muha ca nang tubig naman
dalauang bató ay busan,
nang sila ay magsilitao
manga capatid mong hirang.

Si don Jua’i, lumacad na
ang banga’i, caniyang dala,
sumaloc nang tubig siya.
at ang bató’i, binusan na.

Si don Pedro’i, ang nauna
na siyang nabusan niya,
lumitao capagcaraca
at hindi namamatay pa.

Umuling sumaloc naman
si don Diego ang binusan,
nagquita silang mahusay
at hindi pa namamatay.

Malaquing pasasalamat
nang magcapatid na liyag,
ualá silang maibayad
cay don Juang manga hirap.

Sila’i, agad napatungo
sa bahay nang ermitaño,
at naghain nanga rito
pinacain silang tatló.

Ay ano’i, nang matapos na
nang pagcain sa lamesa,
capagdaca ay quinuha
garrafang may lamáng lana.

At caniyang pinahiran
yaong sugat ni don Juan,
gumalíng agad nabahao
at ualang bacás munti man.

Nag-uica ang ermitaño
mangagsi-ouí na cayó
magcasundó cayong tatló
at huag ding may mag-lilo.

Don Juan ay cunin mo na
iyang mariquit na jaula,
baca di datning buháy pa
ang monarcang iyong amá.

Bago umalis at nanao
ang príncipeng si don Juan,
ay lumuhód sa harapan
nang ermitañong marangal.

Napabendición nga muna
at saca sila’i, nalis na,
si don Pedro ay nagbadyá
cay don Diegong bunso niya.

Si don Juan ay magaling pa
hindí mahihiyá siya,
at siya ang nacacuha
nito ngang ibong Adarna.

Ang mabuti ngayon naman
ang gauin nating paraan,
patayin ta si don Juan,
sa guitna nang cabunducan.

Si don Diego ay nag-uica
iya’i, masamang acala,
ang búhay ay mauaualá
nang bunsóng caaua-aua.

Ani don Pedro at saysay
cun gayon ang carampatan,
umuguin ta ang catauan
at saca siya ay iuan.

Ito ang minagaling na
sa loob nilang dalaua,
ang cataua’i, inumog na
nang bunsong capatid nila.

Di anong casasapitan
nang pagtulungan sa daan,
ay di nanga macagaláo
ang príncipeng si don Juan.

Quinuha na capagdaca
ang dalá nga niyang jaula,
nang dalaua’t, omoui na
doon so reinong Berbania.

Nang sila’i, dumating na
sa canilang haring amá
ang ibong canilang dalá
nangulugó capagdaca.

Itinanong si don Juan.
nang hari nilang magulang,
sagót nang dalauá naman
di po namin naalaman.

Nang ito’i, maringig na
ang sabi nilang dalauá,
ang saquít ay lumubhá pa
nitong daquilang monarca.

Saca ang ibong marilág
balahibo’i, nangu-ngulág,
di magpaquita nang dilág
sa haring quinacaharap.

Ang uica nang hari bagá
itó ang ibong Adarna,
anong samá nang hichura
sa ibong capua niyá.

Ang sinabi nang medico
na ito rao ibong itó,
ay may pitóng balahibo
na tantong maquiquita mo.

At cun ito ay magcantá
lubhang caliga-ligaya,
ngayo’i, nangasaan bagá,
at di niya ipaquita.

Hindi pa nga nagcacantá
itong ibong encantada,
at sapagca nga uala pa
ang cumuha sa caniya.

Ito’i, aquing pabayaan
ang di niya pagsasaysay,
at ang aquing pagbalicán
ang príncipeng si don Juan.

One day the Squirrel said to his mother, “O mother! I want you to go to the house of the Datu who is called ‘sultan,’ and take these nine kamagi and these nine finger-rings to pay for the sultan’s daughter, because I want to marry her.”

Then the mother went to the sultan’s house and remained there an hour. The sultan said, “What do you want?”

The woman answered, “Nothing. I came for betel-nuts.” Then the woman went back home.

The Squirrel met her, and said, “Where are my nine necklaces?”

“Here they are,” said the woman.

But the Squirrel was angry at his mother, and bit her with his little teeth.

Again he said to his mother, “You go there and take the nine necklaces.”

So the woman started off again. When she reached the sultan’s house, she said to him, “I have come with these nine necklaces and these nine finger-rings that my son sends to you.”

“Yes,” said the sultan; “but I want my house to become gold, and I want all my plants to become gold, and everything I have to turn into gold.”

But the woman left the presents to pay for the sultan’s daughter. The sultan told her that he wanted his house to be turned into gold that very night. Then the woman went back and told all this to her son. The Squirrel said, “That is good, my mother.”

Now, when night came, the Squirrel went to the sultan’s house, and stood in the middle of the path, and called to his brother, the Mouse, “My brother, come out! I want to see you.”

Then the great Mouse came out. All the hairs of his coat were of gold, and his eyes were of glass.
The Mouse said, “What do you want of me, my brother Squirrel?”

“I called you,” answered the Squirrel, “for your gold coat. I want some of that to turn the sultan’s house into gold.”

Then the Squirrel bit the skin of the Mouse, and took off some of the gold, and left him. Then he began to turn the sultan’s things into gold. First of all, he rubbed the gold on the betel-nut trees of the sultan; next, he rubbed all the other trees and all the plants; third, he rubbed the house and all the things in it. Then the sultan’s town you could see as in a bright day. You would think there was no night there—always day.

All this time, the sultan was asleep. When he woke up, he was so frightened to see all his things, and his house, of gold, that he died in about two hours.

Then the Squirrel and the daughter of the sultan were married. The Squirrel staid in her father’s home for one month, and then they went to live in the house of the Squirrel’s mother. And they took from the sultan’s place, a deer, a fish, and all kinds of food. After the sultan’s daughter had lived with the Squirrel for one year, he took off his coat and became a Malaki T’oluk Waig.

Now, on that very day, the Maganud went up the mountain to get some agsam [125] to make leglets for himself. And when he came near to where the bulla grows, he stopped to urinate, and the urine sprinkled one of the great bulla-leaves. Then he went on up the mountain. Just then, the kingfisher came along, still looking for a mountain-stream. Quickly she caught sight of the leaf of the bulla-tree all sprinkled with water; but the man had gone away. Then the kingfisher gladly drank a few drops of the water, and washed her feathers. But no sooner had she quenched her thirst, and taken a bath, than her head began to pain her. Then she went home to her little house in the ground.

Now, every day the kingfisher laid one egg, and that day she laid her egg as usual. But when the egg hatched out, it was no feathered nestling, but a baby-boy, that broke the shell.

“Oh!” cried the frightened bird. “What will become of me?” Then she ran off a little way from her nest, and started to fly away.

But the little boy cried out, “Mother, mother, don’t be afraid of me!”

So the kingfisher came back to her baby. And the child grew bigger every day.

After a while, the boy was old enough to walk and play around. Then one day he went alone to the house of the Maganud, and climbed up the steps and looked in at the door. The Maganud was sitting there on the floor of his house; and the little boy ran up to him and hugged him, and cried for joy. But the Maganud was startled and dismayed; for he was a chaste malaki, [126] and had no children. Yet this boy called him “father,” and begged for ripe bananas in a very familiar manner. After they had talked for a little while, the Maganud went with the child to the home of the kingfisher.

The kingfisher had made her nest at the foot of a great hollow tree. She had dug out a hole, about four feet deep, in the soft ground, and fixed a roof by heaping over the hole the powdered rotten bark of the old tree. The roof stood up just a few inches above the ground; and when the Maganud saw it, he thought it was a mere little heap of earth. Immediately, however, as he looked at the lowly nest, it became a fine house with walls of gold, and pillars of ivory. The eaves were all hung with little bells (korung-korung [127]); and the whole house was radiantly bright, for over it forked lighting played continually.

The kingfisher took off her feather coat, and became a lovely woman, and then she and the Malaki were married. They had bananas and cocoanut-groves, and all things, and they became rich people.

photo from http://sayangtist.wordpress.com/2011/09/26/

He soon found a wasp nest and managed to get it into a tight basket. He gave it to his father as soon as he reached home, and then closed the door and fastened it. All the neighbors were inside waiting for the feast of guavas, and as soon as the basket was opened they began to fight to get out of the windows. After a while Juan opened the door and when he saw his parents’ swollen faces, he cried out, “What rich fine guavas those must have been! They have made you both so very fat.”

from Philippine Folk-Tales by Clara Kern Bayliss, Berton L. Maxfield, W. H. Millington, Fletcher Gardner, Laura Watson Benedict

(photo from http://www.pet365.co.uk/blog/why-do-dogs-wag-their-tails)/

One day the rich man wished to send a magic ring to his daughter, so he called the dog and the cat to him. To the cat he said: “You are very cunning and prudent. You may carry this magic ring to my daughter, but be sure to take very great care of it.” To the dog he said: “You are to go with the cat to take a magic ring to my daughter. Take care not to lose the way, and see that no one molests the cat.” Both animals promised to do their best and set out immediately.

On the way they were obliged to cross a wide and deep river, over which there was no bridge, and as they were unable to find a boat, they determined to swim across it. The dog said to the cat: “Give me the magic ring.” “Oh, no,” replied the cat. “Did you not hear the master say just what each of us had to do?”
“Yes, but you are not very good at swimming, and may lose the ring, while I am strong and can take good care of it,” answered the dog. The cat continued to refuse to disobey its master, until at last the dog threatened to kill it, and it was obliged to intrust the ring to the dog’s keeping.

Then they began to swim across the river, which was so strong that they were about an hour in getting over, so that both became very tired and weak. Just before they came to the other side, the dog dropped the ring into the water, and it was impossible to find it. “Now,” said the cat, “we had better go back home and tell our master that we have lost the ring.” “Yes,” answered the dog, “but I am very much afraid.” So they turned back toward home, but as they drew near the house his fear so overcame him that he ran away and was never seen again.

The master was very much surprised to see the cat back so soon, and asked him, “Where is your companion?” The cat was at first afraid to answer. “Where is the dog?” asked the master again. “Oh, he ran away,” replied the cat. “Ran away?” said the master. “What do you mean? Where is the ring?” “Oh, pardon me, my master,” answered the cat. “Do not be angry, and I will tell you what has happened.

When we reached the bank of the river, the dog asked me to give him the ring. This I refused many times, until at last he threatened to kill me if I did not give it to him, and I was obliged to do so. The river was very hard to cross, and on the way the dog dropped the ring into the water and we could not find it.

I persuaded the dog to come back with me to tell you about it, but on the way he became so frightened that he ran away.”

Then the master made a proclamation to the people, offering a reward to the one who should find his old dog and bring him to him. They could recognize the dog by his being old and having no teeth. The master also declared that when he had found the delinquent he would punish him by cutting off his tail.

He ordered that the dogs all around the world should take part in the search, and so ever since that time, when one dog meets another he always asks: “Are you the old dog who lost the magic ring? If you are, your tail must be cut off.” Then instantly both show their teeth and wag their tails to mean no. Since that time, also, cats have been afraid of water, and will never swim across a river if it can be avoided.

Once upon a time there lived in a small village on the border of a powerful kingdom a poor farmer, who had a son. This son was called a fool by many; but a palmer predicted that Cochinango would some day dine with the king, kiss the princess, marry her, and finally would himself be king.

Cochinango wondered how he could ever marry the princess and himself be king, for he was very poor. One day he heard that the king had summoned all those who would like to attempt to answer the questions of the princess. It was announced that the person who could answer them all without fall should marry her. Cochinango thought that the time had now come for him to try his fortune, so he mounted his ass and rode towards the king’s palace.

On his way Cochinango had to pass through a wide forest. Just at the edge of the wood he met a weary traveller. Cochinango had forgotten to bring buyo with him, so he asked the traveller for some. The traveller said, “I have with me a magic buyo that will answer any question you put to it. If you give me some food, I will give you my buyo.” Cochinango willingly exchanged a part of his provisions for it. Then he rode on.

He came to a stream, where he met an old man leaning on his cane. Seeing that the old man wanted to get on the other side, but was too weak to swim, Cochinango offered to carry him across. In return for his kindness, the old man gave him his cane. “You are very kind, young man,” said he. “Take this cane, which will furnish you with food at any time.” Cochinango thanked the old man, took the cane, and rode on. It is to be known that this old man was the same one who had given him the magic buyo. It was God himself, who had come down on earth to test Cochinango and to reward him for his kindness.

Cochinango had not ridden far when he met a wretched old woman. Out of pity he gave her a centavo, and in return she gave him an empty purse from which he could ask any sum of money he wanted. Cochinango rode on, delighted with his good fortune, when he met God again, this time in the form of a jolly young fellow with a small guitar. He asked Cochinango [277]to exchange his ass for the guitar. At first Cochinango hesitated; but, when he was told that he could make anybody dance by plucking its strings, he readily agreed to exchange.

Cochinango now had to proceed on foot, and it took him two days to reach the gates of the palace. Luckily he arrived on the very day of the guessing-contest. In spite of his mean dress, he was admitted. The princess was much astonished at Cochinango’s appearance, and disgusted by his boldness; but she was even more chagrined when he rightly answered her first question. Yet she denied that his answer was correct. She asked him two more questions, the most difficult that she could think of; but Cochinango, with the help of his magic buyo, answered both. The princess, however, could not admit that his answers were right. She shrunk from the idea of being married to a poor, foolish, lowly-born man. So she asked her father the king to imprison the insolent peasant, which was instantly done.

In the prison Cochinango found many nobles who, like himself, were victims of the guessing-match. Night came, and they were not given any food. The princess wanted to starve them to death. Cochinango told them not to worry; he struck a table with his cane, and instantly choice food appeared. When this was reported to the princess by the guards, she went to the prison and begged Cochinango to give her the cane; but he would not give it up unless she allowed him to kiss her. At last she consented, and went away with the cane, thinking that this was the only way by which she could starve her prisoners. The next day Cochinango asked for a large sum of money from his magic purse. He distributed it among his companions and among the guards, and they had no difficulty in getting food. Again the princess went to the prison, and asked Cochinango for the purse; but he would give it up only on condition that he be allowed to dine with the king. Accordingly he was taken to the king’s table, where he ate with the king and the princess; but he was put in prison again as soon as the dinner was over.

At last Cochinango began to be tired of prison life, so he took up his wonderful guitar and began to play it. No sooner had he touched the strings than his fellow-prisoners and the guards began to dance. As he played his guitar louder and louder, the inmates of the palace heard it, and they too began to dance. He kept on playing throughout the night; and the king, princess, [278]and all got no rest whatsoever. By morning most of them were tired to death. At last the king ordered the guards to open the prison doors and let the prisoners go free; but Cochinango would not stop playing until the king consented to give him the princess in marriage. The princess also at last had to agree to accept Cochinango as her husband, so he stopped playing. The next day they were married with great pomp and ceremony.

Thus the poor, foolish boy was married to a princess. More than once he saved the kingdom from the raiding Moros by playing his guitar; for all his enemies were obliged to dance when they heard the music, and thus they were easily captured or killed. When the king died, Cochinango became his successor, and he and the princess ruled happily for many years.

The folk-tales collected in the Philippines during the years from 1908 to 1914, have not appeared in print before. They are given to the public now in the hope that they will be no mean or uninteresting addition to the volumes of Oriental Märchen already in existence. The Philippine archipelago, from the very nature of its geographical position and its political history, cannot but be a significant field to the student of popular stories. Lying as it does at the very doors of China and Japan, connected as it is ethnically with the Malayan and Indian civilizations, Occidentalized as it has been for three centuries and more, it stands at the junction of East and West. It is therefore from this point of view that these tales have been put into a form convenient for reference. Their importance consists in their relationship to the body of world fiction.