Ni Buenvinido A. Ramos

Ngayong hatinggabi’y nais kong awitin
Ang ayaw marinig ng aking Diwata;
Awit na kaiba may bagong pagtingin.
May dugo ng buhay may tamis ng luha
Awit na hinabi ng buwang may silim.
(isinumpang awit ng mga Bathala)

Anila, ang awit ay ang kagandahan
Na nakaayubo sa ating paligid
Mabituing langit, bagwis ng amihan
Maingay na lunsod, at payapang bukid
( di iyan ang awit na ngayon ay alay..
iya’y dati na’t mga lumang himig)

Ang awit kong ito’y pipit walong nota
At dalit sa labi ng mga pulubi
Kalan ay nasagpang ng mga buwitre
Aninong madapa sa mga bangketa
Sa gabing ang buwa’y ni ayaw ngumisi.

Notang sa silabato’y nagbinhi ng takot
At gintong makuyom sa bantay-salakay
Sa bawat lansanga’y uwak na magtanod
Laganap ang salot sa hulo’t luwasan
(sino ang pipigil kung ito ay agos,
kung pati ang puno’y yagit na lamang?)

Inihimig pang pangako ring wasak
Sa binging pandinig ng mga naburol
Agunyas man ito’y makaaagnas
Sa pusong nagmoog sa daya at lason..
( may bunyi ang awit ng palayong uwak
pagkat naging uwak ang lahat ng ibon).

Di para sa iyo ang awit kong ito
(Naririnig mo ba ang poos kong tinig?)
Ang inaawit ko’t para sa supling mo
Kung magsusupling ka sa boog mong hasik..
Ngayong hatinggabi ay aawitin ko
Ang kamatayan mong di mababagong-binhi.

Mga Mungkahing Tula na Maaring Gamitin sa Sabayang Pagbigkas:

Lumuha ka, aking Bayan; buong lungkot mong iluha
Ang kawawang kapalaran ng lupain mong kawawa:
Ang bandilang sagisag mo?y lukob ng dayong bandila,
Pati wikang minana mo?y busabos ng ibang wika,
Ganito ring araw nang agawan ka ng laya,
Labintatlo ng Agosto nang saklutin ang Maynila,

Lumuha ka, habang sila ay palalong nagdiriwang,
Sa libingan ng maliit, ang malaki?y may libingan;
Katulad mo ay si Huli, naaliping bayad-utang,
Katulad mo ay si Sisa, binaliw ng kahirapan;
Walang lakas na magtanggol, walang tapang na lumaban,
Tumataghoy, kung paslangin; tumatangis, kung nakawan!

Iluha mo ang sambuntong kasawiang nagtalakop
Na sa iyo?y pampahirap, sa banyaga?y pampalusog:
Ang lahat mong kayamana?y kamal-kamal na naubos,
Ang lahat mong kalayaa?y sabay-sabay na natapos;
Masdan mo ang iyong lupa, dayong hukbo?y nakatanod,
Masdan mo ang iyong dagat, dayong bapor, nasa laot!

Lumuha ka kung sa puso ay nagmaliw na ang layon,
Kung ang araw sa langit mo ay lagi nang dapithapon,
Kung ang alon sa dagat mo ay ayaw nang magdaluyong,
Kung ang bulkan sa dibdib mo ay hindi man umuungol,
Kung wala nang maglalamay sa gabi ng pagbabangon,
Lumuha ka nang lumuha?t ang laya mo?y nakaburol.

May araw ding ang luha mo?y masasaid, matutuyo,
May araw ding di na luha sa mata mong namumugto
Ang dadaloy, kundi apoy, at apoy na kulay dugo,
Samantalang ang dugo mo ay aserong kumukulo;
Sisigaw kang buong giting sa liyab ng libong sulo
At ang lumang tanikala?y lalagutin mo ng punglo

Tagalungsod, tagalalawigan,ang iba’y nagbalikbayan
Isang lahing kinamulatan, sa isang bansa isinilang,
May sariling wika na sa puso at isipa’y nakapunla
Liping hindi ikahihiya dahil sa Pilipinas tayo nagmula.

Wikang Filipino,hatid sa madla’y karunungan
Sumasalamin sa kalinangan at damdaming makabayan,
Tulay na nag-uugnay sa pagpapahayag ng kaisipan
Nagsisilbing kawing tugon sa pag-uunawaan.

Wika’y pundasyon sa karunungang pantao
Tagapaghatid ng kaalaman at katangian ng Pilipino,
Mahalaga sa usapan at pangangatwirang totoo
Marapat na pahalagahan para sa kaunlaran at pagbabago

Matagal ng usapin pagpapaunlad sa wika ng bayan
Dahil lubos na niyakap,wikang nagmula sa dayuhan,
Dayuhang dumusta, ginulo ang isipan
Kaya ng tayo’y lumaya, nawala sariling pagkakakilanlan.

Sa ganitong kalagayan, dalubwika may mithiin
Masusing pinag-aaralan pag-unlad ng wika natin
Para matutunton ang kaganapan ng lahat ng naisin
Ang mapayabong pa ang lahat ng mga wikain.

Upang matugunan ang suliranin ng sambayanan
Wikang magbibigkis, siya nating kailangan
Kung wikang Filipino ang gagamitin sa araw-araw
Tiyak itong epektibo , mga gawa’y makabuluhan.

Wika nati’y yayabong kung tatanggapin ang pagbabago
Na gamitin ang diyalekto at salitang hiram sa kausap mo,
May batas na nagpapahintulot na pag-aralan ang mga ito
Huwag lang kalilimutan ang wika nati’y Filipino.

Sagana ang Pilipinas sa mga katutubong wikain
Iba-iba ang bigkas at diin ngunit ito’y Filipino pa rin,
Saanman dako ng bansa malaya nating gamitin
Ilokano, Sambal, Ivatan, Ifugao na sariling atin

Kilos na kababayan, wika natin ipagmalaki
Ito na ang panahon ng ating pagbubunyi.
Ngayon ay buwan ng mga wikang tatak ng ating lahi.
Wikang Filipino… wika ng liping kayumanggi.

Di mo man sabihin, aking nababatid,
Ikaw’y naglalakbay sa Bagong Daigdig;
Paraisong dati’y hinanap, inibig,
Alaala na lang na di magbabalik

Sabay sa pagsikat ng Bagong Umaga,
Naglaho nang ganap ang pangungulila;
Hungkag na buhay mo’y mabigyan ng pag-asa,
Ang Bagong Lipunan, may handog na ligaya.

Ngunit ang lipuna’y hindi nagwawakas,
Sa mga pangako at mga pangarap;
Damdaming dakila at diwang matalas,
Siyang magbubukas sa malayang pugad.

Pag-unlad ng bansa’y may hatid-pangako,
Na ang kalinanga’y dapat na mabuo;
Kulturang pambansa’y di dapat isuko,
Hayaang magbunga’t mabusog sa puso.

Ngunit tila yata nalilimutan mo,
Mga kaugaliang buhay-Pilipino,
Ang lahat ng ito ay pagyamanin mo,
Ay nasyonalismo’y mapapasaiyo.

Ang pagkakaisa’y pagbabayanihan,
Nag-usbong sa diwa’t lahing makabayan,
Kung sasariwain at pagbabalikan,
Ang pagkakabuklod ay masisilayan.

Sa pistang-bayan masasaksihan mo,
May perya’t pabitin saka palo-sebo,
At ang santakrusan ay pinagdarayo.

Sa mga tahana’t pook na dakila,
Ang tanging biyaya’y moral na adhika;
Payo ng magulang ay banal na wika,
Sa mabuting anak ay buhay na nasa.

Ang lahat ng ito’y pamana ng lahi,
Gabay nitong bansa’t dangal nitong lipi;
Kaya’t magsikap ka, tuwa’y magbibinhi,
Ikaw’y Pilipinong dapat na maghari.

May isang dalagang maganda’t marilag,
Lahat nang naisi’y natatamong lahat;
Subalit ng minsang limutin ng liyag,
Ay lason ang kanyang nagging pahimakas.

May isang lalaking marunong at bantog,
Halos pati langit kanyang naaabot;
Ngunit nang bumagsak sa pagkakatampok,
Sa sariling buhay, punlo ang lumagot.

May isang pulubing singhirap ng daga,
Kung ‘di makalimos, tutong man ay wala;
Kapit-tuko pa rin sa buhay na dusta,
Gayong usad-uod sa pagdaralita.

May isang matandang mistula nang pagong,
Hindi kayang dalhin ang bigat ng taon;
Tuwing magdarasal sa Mahal na Poon,
Mahabang buhay pa ang ibinubulong.

Kabalintunaan ang buhay sa mundo,
Paru-paro’y halos mamatay sa bango;
Ngunit sa libingan, sa tuntungang bato,
Namumulaklak pa ang kawawang damo.

May buhay na ilang ang nakakawangki,
malawak ay tigang sa anumang binhi;
may buhay na tulad ng kanaryong munti,
matamis ang awit sa bawat sandali.

Isang katanungang mahirap sagutin,
nanggalingsa wala’t saw ala hihimpil;
subali’t may taong buhay nga’y patay din
at may di magawang patayin ng libing.

Karaniwang tao ay buhay-alimang,
ngunit magiting ding nagsasapalaran;
binibigyang-mat’wid na ang asong buhay,
higit na mabuti kasya haring patay.

Madaling isilang ang tao sa mundo,
madalingmabuhay ang masmang damo;
subalit ang laging bilin ng nuno ko
“Atong, sikapin mong ika’y maging tao.”

4 na pang-uri na naglalarawan sa tao
Anak nina (pangalan ng kanyang mga magulang)
Nagmamahal sa/kay/kina (mga bagay/tao na mahalaga o kinahihiligan niya)
Tatlong damdaming kanyang nararamdaman
Nangangailanag ng (tatlong bagay na kailangan niya)
Nagbibigay ng (tatlong bagay na binibigay niya sa iba)
Takot sa (tatlong bagay na kinatatakutan niya)
Nais niyang makitang/ makita ang (isang bagay na nais niyang makita o masaksihan)
Mamamayan ng (lugar na parati niyang inuuwian o tinatambayan)
Apilyedo

Mga halimbawa ng biopoem sa Filipino

Jessica
Masayahin, madaldal, sumpungin,
Anak ni Nanay
Nagmamahal sa alagang kambing, mga aklat at ulan
Naiinis, nagagalit, nasisisyahan
Nangangailangan ng asukal, kaibigan at gamot sa kabaliwan
Nagbibigay ng sama ng loob, katatawanan at ulam
Takot sa mga lasing, masamang panaginip at tagihawat
Nais niyang makita ang ginto sa dulo ng bahaghari
Mamamayan ng kusina
Dela Cruz

Jose
Matalino, mapagmahal, makabansa
Anak nina
Nagmamahal sa mapakaraming mga babae, sa pagsusulat at sa bansang Pilipinas
Nagnanais, naaawa, umiibig,
Nangangailanagan ng tinta, papel at kalayaan
Nagbibigay ng pag-asa, nobela at gamot
Takot sa pang-aapi ng mga dayuhan
Nais niyang makitang Malaya ang mga Pilipino
Mamamayan ng Pilipinas
Rizal

Nagpaalam noon ang Nanay.
Hindi ipinaalam kung saan siya pupunta.
Anong pook ang maaari niyang puntahan
upang di na magbalik?
Anong pook ang maaari niya?
Nagkampo kami ni Tatay sa Makiling.
Inalala ang kuwento ng diwatang
naglaho sa panglaw ng sariling panaghoy.
“Hindi na siya babalik,” sabi ni Tatay.
Pag-uwi, tinanaw ko ang bundok,
at totoo, mas maganda itong tingnan
sa malayo: hindi matitinag, buo.